Φινλανδία, έχεις βάρδια στην κουβέρτα

Ο Richard Henry Dana Jr. ήταν ο πλέον ευπώλητος συγγραφέας στην Αμερική του 19ου αιώνα με το “Two Years Before the Mast” («Δύο χρόνια μπροστά στο κατάρτι», ναυτική έκφραση που χαρακτηρίζει τον «απλό ναύτη»). Μπορεί ο (σύγχρονος του) “Moby Dick” του Χέρμαν Μέλβιλ να θεωρείται σήμερα ένα από τα αριστουργήματα της παγκόσμιας θαλασσινής – και όχι μόνο- λογοτεχνίας, όμως εκείνη την εποχή ο Ντέινα άγγιζε κάθε αναγνώστη. Λίγο η νοτισμένη αμεσότητα της γραφής, λίγο ο τρικυμιώδης ρεαλισμός των περιγραφών ανέδειξαν τις συγγραφικές δάφνες ενός ανθρώπου, που εγκατέλειψε στα 19 του τις νομικές σπουδές για να μπαρκάρει στις θάλασσες του κόσμου και να καταγράψει την ναυτική ζωή. Φλόκος, βιτζιρέλο, μούδες, σοφράνο, παπαφίγκος, εκατοντάδες λέξεις και ορολογίες, που οι περισσότερες έχουν ξεβραστεί μέχρι τις σημερινές ιστιοπλοικές όχθες, από μια ζόρικη εποχή που τα ιστιοφόρα ήταν ανυπότακτη ύλη στα χέρια του πληρώματος και οι συνθήκες ασύλληπτες.

Φίνες προκαταλήψεις

Μεταξύ των πολλών συναρπαστικών (όσο και οδυνηρών) ιστοριών της αφήγησης, ένας έμπειρος λοστρόμος και ένας πολυταξιδεμένος μάγειρας θα του μιλήσουν κατά τη διάρκεια ενός εξαντλητικού ταξίδιου το 1834 για την αρχέγονη κατάρα των Φινλανδών ναυτικών. «Είχε ακούσει για πλοία που διέσχιζαν τον κόλπο της Φιλανδίας με κόντρα τον άνεμο κι έβλεπαν αίφνης άλλο πλοίο να ξεπετάγεται από πίσω να τους προσπερνά έχοντας ούριο άνεμο και φουσκωμένη όλη του την κουρτελάτσα, και ανακάλυπταν ότι ήταν φιλανδικό».

Οι μύθοι, οι δεισιδαιμονίες και τα υπερφυσικά περιστατικά καλύπτουν όλο το ναυτικό τους παρελθόν και χτίζουν στερεότυπα ανά τους αιώνες. «Ηταν ένας Φιλανδός αρμενιστής που φύλαγε μια παλιομποτίλια στην κουκέτα του, πάντοτε μισογεμάτη με ρούμι, παρότι μεθούσε καθημερινά πίνοντας από αυτή. Αρκετούς έχω δει από δαύτους και δεν χρειάζεται να τους έχω στο καράβι μου. Αν δεν γίνει το δικό τους θα βρεις το διάολο σου μαζί τους».

Η λογική και η προκατάληψη παλεύουν σε στημένο παιχνίδι – αλλά τους ναυτικούς πάντα τους κυκλώνει ένα σέβας. Χρειάστηκαν χιλιάδες ταξίδια στα ανεξερέυνητα νερά του πλανήτη για να γίνει εφικτό το απλό σημερινό ταξίδι. Αυτό μπορεί να το επιβεβαιώσει κάθε αθόρυβος Φινλανδός, που ακούει, ολίγον έκπληκτος, τις παράλογες ιστορίες για τους προγόνους του. «Ο άλλος είχε βρεθεί σε ένα πλοίο που αρμένιζε τραβέρσο ένα 15ήμερο, κι ο καπετάνιος ανακάλυψε ότι ένας του πληρώματος που είχε λογοφέρει μαζί του ήταν Φιλανδός. Τον κάλεσε και του είπε πως αν δεν σταματούσε τον αντίθετο άνεμο θα τον κλειδώσει στο πλωριό αμπάρι χωρίς τροφή. Ο Φιλανδός άντεξε μιάμιση μέρα, έπειτα δεν βαστούσε άλλο, κάτι έκανε και γύρισε ανάποδα τον άνεμο, οπότε τον έβγαλαν έξω».

Σημείωση: Τα μεταφρασμένα αποσπάσματα είναι από την ανθολογία «Θαλασσινές Ιστορίες» (μτφρ. Παντελής Ανδρικόπουλος, Εκδ. Νάρκισσος, 2004). Στο Αmazon διατίθεται μια καινούρια έκδοση του “Two Years Before the Mast” του Ρίτσαρντ Ντέινα αλλά για τους ρέκτες ολόκληρο το πρωτότυπο βιβλίο (έκδοση 1841) είναι σκαναρισμένο και διαθέσιμο σε pdf για δωρεάν κατέβασμα στην ψηφιακή βιβλιοθήκη της Google.